رمضان در آیینه فرهنگ خراسان جنوبی؛ از شوخوانی تا آش قل هوالله
تاریخ انتشار: ۱۳ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۰۴۱۹۷۸
از گذشته‌های نه چندان دور تاکنون مردم خراسان جنوبی و روستاهای این شهرستان از فردای شبی که هلال ماه رمضان رؤیت می‌شود با مراسم و آیین‌هایی خاص این ماه را گرامی می‌دارند، با ما در این گزارش همراه شوید تا از مراسم‌های خاصی همچون شوخوانی، آش قل هوالله، طبل‌زنی، رمضوخوانی برایتان بگوییم.
به گزارش خبرگزاری ایمنا از خراسان‌جنوبی، مردم خطه کویری این استان مانند مردم دیگر نقاط کشور مناسبت‌های ملی و مذهبی را با آداب و رسوم خاصی انجام می‌دهند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
از آن جایی که از ماه مبارک رمضان به عنوان فرصت ناب بندگی یاد می‌شود، در این ماه علاوه بر عبادات شخصی، مردم تلاش می‌کنند تا با حضور در اجتماعات در مسیر خوشنودی حق تعالی گام بر دارند.
غبارروبی مساجد: مردم متدین خراسان‌جنوبی از سال‌های گذشته تاکنون پیشواز از ماه مبارک رمضان را با غبار روبی مساجد آغاز می‌کنند تا با انجام این کار مساجد را برای پذیرایی از مهمانان خدا آماده کنند.
از قبل ماه مبارک رمضان مساجد را برای تلاوت قرآن و جزءخوانی، پهن کردن سفره‌های نذری افطاری و مراسم شب‌های احیا آماده می‌کنند.
مردم خراسان‌جنوبی بر طبق رسمی دیرین آخرین روز ماه شعبان را روزه می‌گیرند که به آن پیشواز می‌گویند، بعضی از افراد هم برای کسب ثواب بیشتر، سه روز آخر شعبان را روزه می‌گیرند.
شوخوانی: شوخوانی مناجات و شب‌خوانی (شوخانی) از جمله رسم‌های خراسان‌جنوبی است که از نخستین شب ماه رمضان آغاز می‌شود.
طبل‌زنی: مردم هر یک از شهرستان‌های خراسان جنوبی نیز آئین خاص خودشان دارند که از جمله آن می‌توان به مراسم طبل‌زنی اشاره کرد که یکی از آئین‌های سنتی طبس است. طبل‌زنی در دو نوبت سحر و افطار اجرا می‌شود و هر بار به مدت ۱۰ دقیقه تا یک ربع و هر نوبت شامل سه بار به فاصله یک ساعت از مرتبه قبل، نواخته می‌شود.
این مراسم که بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد از ابتدا تا پایان ماه رمضان اجرا می‌شود، در قدیم پس از اجرای این موسیقی، توپ خاصی به نام زنبورک (شمخال) به صدا در می‌آمد و به برگزارکنندگان این عمل زنبورک زن و نقاره‌زن میگفتند و همه این کارها در بیشتر مناطق به طور موروثی اجرا می‌شود، صدای پر طنین طبل‌ها با ترتیب موزون و دلنشین خاطره نقاره‌زنی بارگاه امام رضا (ع) را برای انسان زنده می‌کند.
مراسم طبل‌زنی در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شده است.
رمضوخوانی: رمضوخوانی یکی دیگر از مراسم ماه مبارک رمضان است که بعد از اقامه نماز و صرف افطاری، جمعی از پسران و نوجوانان در دسته‌های چند نفری به راه می‌افتادند و به در خانه‌ها به‌ویژه سرشناسان و توانگران می‌روند و به قصد گرفتن انعام رمضو خوانی می‌کنند.
در این گروه‌ها یک نفر شعر معروف «روزه می‌گیروم لاغر می‌شوم / گر نمی‌گیروم کافر می‌شوم / رمضو آمد خود سیصد سوار / چوبی وردشته بیا روزه بدار / رمضو آمد، مهمانش کنید / بز و بزغاله قربانش کنید / بز و بزغاله که چیزی نمشو / گاو و گوساله رو قربانش کنید / این سرا از کیه رو ور باده / دو پسر داره که نو داماده / این سرا از کیه رو ور روزه / دو دختر داره که مخمل دوزه / این سرا از کیه رو ور قبرستو / پدر مو گفته برو پنج تومه بستو…» را با صدای بلند تک‌خوانی می‌کند و بعد از هر بیت همه در پاسخ می‌گویند «های رمضو آمد ماه رمضو / رمضو آمد خوش نام خدا» و سپس از صاحب‌خانه طلب انعام می‌کنند.
رمضوخوانی با خواندن دعایی از سوی شخصی که به او «استاد» می‌گویند، اجرا می‌شود و با آمین گفتن دیگر افراد که به آنها شاگرد گفته می‌شود، ادامه پپدا می‌کند اشعاری هم در مدح حضرت محمد (ص)، حضرت علی (ع) و ائمه اطهار (ع) در مراسم «رمضوخوانی» خوانده می‌شود.
این افراد همچنین با خواندن اشعاری آرزوی توفیق برای صاحب‌خانه می‌کنند و به خانه بعدی می‌روند.
رمضوخوانی هنوز در برخی از نقاط بیرجند و بعضی از روستاهای خراسان جنوبی با مقداری تغییر اجرا می‌شود و صاحب‌خانه مبالغ نقدی و شیرینی یا شکلات به افراد این گروه می‌دهند.
افطارکردن: مردم خراسان‌جنوبی پنجشنبه‌های هر هفته بر مزار درگذشتگان خود حاضر می‌شوند و برای شادی روح آنها فاتحه می‌خوانند و خیرات می‌دهند اما در ماه رمضان این رسم با اندکی تفاوت انجام می‌شود و بعد از خواندن نماز مغرب و عشاء سفره افطاری خود را در جوار مزار درگذشتگان پهن و روزه خود را در آنجا باز می‌کنند.
جزءخوانی: جز خوانی قرآن به دو شیوه خانگی یا عمومی برگزار می‌شود و در ماه رمضان دوره‌های خانگی ختم قرآن در خراسان‌جنوبی با رونق خاصی انجام می‌شود و روزه‌داران با حضور در این مجالس معنوی از فضیلت و ثواب آن بهره می‌برند، دوره‌های قرآن بعدازظهرها برگزار می‌شود و یک نفر به نام «ملأ یا آخوند» حضور دارد که در روخوانی قرآن کریم مسلط است و زمانی که کسی کلمه‌ای از قرآن را اشتباه بخواند، آن را تصحیح می‌کند.
آش قل هو الله: در پایان ماه مبارک رمضان قرآن را ختم می‌کنند و کسی که سوره «الرحمن» یا «یس» به او رسیده باشد از بقیه با خرما یا شیرینی پذیرایی می‌کند و کسی که به او سوره «توحید» رسیده باشد روز عید فطر باید آش بپزد و بین مردم توزیع کند که به آن آش «قل هوالله» می‌گویند.
جمع‌آوری خیرات: جمع‌آوری خیرات و کمک‌های نقدی مردم برای کمک به یتیمان و بی‌سرپرستان و تعمیر و توسعه مساجد از دیگر برنامه‌های ماه مبارک رمضان در خراسان‌جنوبی است که با وجود افزایش مشکلات اقتصادی این سنت دیرینه هر سال پررونق‌تر از گذشته انجام می‌شود، توزیع سبدهای غذایی توسط مردم، بین خانواده‌های نیازمند هم در ماه مبارک رمضان از دیگر کارهای است که در این ماه انجام می‌شود، تهیه غذای نذری، نان، پنیر و سبزی، حلوا، خرما، فرنی، شله زرد، زولبیا و بامیه و توزیع آن در مناطق محروم و بین نیازمندان، دوستان و خویشاوندان از دیگر کارهای است که در ماه رمضان انجام می‌شود..
آئین ملاقه‌زنی، کفچلزی: آئین ملاقه‌زنی، کفچلزی یا بیست‌وهفتم از دیگر آداب و رسوم ماه رمضان در خراسان‌جنوبی است که توسط بانوان اجرا می‌شود، در این مراسم بانوان به صورت فردی یا دو نفری سبد یا قلبیر برمی‌دارند و پارچه‌ای درون آن می‌اندازند و در داخل قلبیر قرآن، آینه، شانه و یک سرمه‌دان گذاشته و یک کفچلز (کفگیر) یا قاشق به دست دیگر می‌گیرند و به در خانه‌هایی که از پیش در نظر گرفته‌اند، در حالی که صورت خود را چنان در چادر پنهان می‌کنند که دیده و شناخته نمی‌شوند، می‌روند.
آنها به در هر خانه‌ای که می‌رسند با کفچلز چند بار با فواصل کوتاه به در خانه می‌کوبند و به این وسیله حضور خود را اعلام می‌کنند، بانوی خانه هم به دم درآمده سبد آنها را گرفته ابتدا برای تیمم شانه را بر می‌دارند و به موهای خود می‌کشد بعد سرمه‌دان را به دست گرفته و چشم‌هایشان را با سرمه سیاه می‌کنند، بعد آینه را برداشته و چهره خود را در آینه نگاه می‌کنند و مبلغی پول داخل سبد می‌گذارند و به صاحبش می‌دهند، علاوه بر پول اقلامی مانند آرد و خرما نیز می‌گذارند.
زن کفچلز با مبلغ جمع‌آوری شده، پارچه‌ای گرفته و ظهر روز بیست‌وهفتم در محل مسجد یا منزل مسکونی خودش در فاصله زمانی بین نماز ظهر و عصر پارچه را برش می‌دهد و همان روز می‌دوزد و می‌پوشد و بر این باورند که تمام سال را به شادی خواهند گذراند و از بلایا و مشکلات مصون خواهند بود، آئین ملاقه‌زنی (کفچلزی) نیز در فهرست آثار معنوی کشور ثبت شده است.
هم‌وطنان اهل سنت در استان خراسان‌جنوبی با آغاز ماه مبارک رمضان طی مراسم ویژه مذهبی و سنتی سعی در استفاده هر چه بیشتر از فیوضات این ماه مبارک دارند، تلاوت دسته جمعی قرآن کریم، ادای نماز تراویح و تحجد و گستردن سفره‌های اطعام در مساجد از جمله برنامه‌های مسلمانان اهل سنت در شهرستان‌های بیرجند و در میان این استان است.
هر شب یک جز قرآن توسط امام جماعت در خواندن نماز تراویح تلاوت می‌شود، نماز تراویح ۲۰ رکعت است که امام جماعت بعد از هر دو رکعت سلام می‌دهد، نماز تحجد نیز در دهه سوم ماه مبارک رمضان برپا می‌شود، در این نماز ۱۰ رکعتی در هر شب سه جز ء قرآن حین برگزاری نماز تلاوت می‌شود.
در بین اهل سنت خراسان‌جنوبی مراسم خاص دیگری نیز وجود دارد که به آن اقامه «نماز قیام» می‌گویند، این رسم از شب بیستم ماه رمضان آغاز و تا پایان ماه رمضان ادامه پیدا می‌کند، برای اقامه این نماز هر شب نمازگزار از ساعت ۱۲ شب تا پیش از سحر به خواندن نماز و سه جز ء قرآن می‌پردازد یا اینکه این سه جز قرآن را وقتی امام جماعت تلاوت می‌کند، گوش فرا می‌دهد.
بر اساس اعتقادات اهل سنت شب‌های قدر ۲۱، ۲۳، ۲۵، ۲۷ و ۲۹ ماه مبارک رمضان هستند، آنها همچنین در روز عید سعید فطر بعد از اقامه نماز عید با پخش نقل و شیرینی و دید و بازید این عید را گرامی می‌دارند.
در ماه مبارک رمضان روزه داران هر شب در مسجدجامع اهل سنت اطعام می‌شوند، بیش از نیمی از جمعیت شهرستان مرزی «درمیان» استان خراسان جنوبی را هم‌وطنان اهل سنت تشکیل می‌دهند.
وداع با ماه رمضانسرانجام هنگام فرارسیدن وداع با ماه رمضان و در شب آخر ماه مبارک رمضان، شب‌خوانی همراه با مناجات انجام می‌شود و روزه‌داران پس از یک ماه عبادت به مساجد جامع محل سکونت خود می‌روند و به اقامه نماز عید فطر می‌پردازند و با پرداخت فطریه، زکات سلامت تن خود را به افراد نیازمند می‌دهند.
منبع: ایمنا
کلیدواژه: ماه رمضان خراسان جنوبی آداب و رسوم بیرجند ماه میهمانی خدا آداب و رسوم ماه رمضان در خراسان جنوبی رمضوخوانی شوخوانی طبل زنی شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق ماه مبارک رمضان خراسان جنوبی انجام می شود اجرا می شود ماه رمضان رمضو آمد اهل سنت طبل زنی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۰۴۱۹۷۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
از مفاخر قرآنی استان گیلان تقدیر شد
ایسنا/گیلان به همت معاونت فرهنگی سازمان جهاددانشگاهی استان گیلان و با حضور حاج فرهاد فلاح پور، پیشکسوت و استاد برجسته قرآنی، از مفاخر قرآنی استان تقدیر شد.
محمد شادپور، معاون فرهنگی سازمان جهاد دانشگاهی استان گیلان امروز، ۱۰ اردیبهشت ماه در این مراسم، قرآن را معجزه ای سراسر برکت و رحمت و عافیت دانست و اظهار کرد: در کلام نبی مکرم اسلام(ص)، قرآن کریم تنها نسخه شفابخش انسان بوده و همگان می توانند به قرآن مراجعه کنند و آرامش حقیقی را به دست بیاورند.
وی با بیان اینکه امروز نیازمند انس با قرآن هستیم، افزود: در پرتو هدایتگری قرآن انسان از تاریکی های ظلم و جهل رهایی پیدا می کند و در مسیر نورانیت و حقیقت قرار می گیرد.
معاون فرهنگی سازمان جهاد دانشگاهی گیلان درخشش استاد فلاح پور در عرصه آموزش قرآن را عنایت الهی دانست و عنوان کرد: استاد فلاح پور در یک خانواده قرآنی تربیت یافته و امروز بسیاری از حافظان و قاریان استان، در مکتب استاد فلاح پور تلمذ کرده اند.
شادپور با اشاره به تلاش های استاد فلاح پور در عرصه تعلیم قرآن، عنوان کرد: استاد فلاح پور از مفاخر قرآنی استان گیلان است و مدیران استانی باید جایگاه چنین شخصیت هایی را در عرصه فعالیت های قرآنی پاس بدارند.
وی یکی از شاخص های مهم تدریس استاد فلاح پور را آموزش صحیح قرآن به قرآن آموزان دانست و بیان کرد: شاگردان استاد فلاح پور در عرصه های ملی و بین المللی حائز رتبه های برتر می شوند؛ در واقع استاد فلاح پور صدها حافظ و قاری بین المللی و جهانی را تربیت کرده است.
معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی گیلان با بیان اینکه استاد فلاح پور در مسیر آموزش قرآن از سرمایه های مادی و معنوی خویش هزینه می کند، گفت: ثبت ملی روستای شیخعلی کلایه لاهیجان به عنوان روستای قرآنی به برکت سال ها تلاش استاد فلاح پور است؛ ویژگی بارز این روستا محافل و کلاس های قرآنی آن است که با حضور افراد در سنین مختلف برگزار می شود.
وی تجلیل از حافظان و قاریان قرآن را ترویج فرهنگ قرآنی دانست و متذکر شد: باید از آموزه های دینی و قرآنی برای تحکیم خانواده بهره بگیریم تا از هجمه های فرهنگی مصون بمانیم.
استاد حاج فرهاد فلاح پور، پیشکسوت قرآنی گیلان نیز، انسان را تشنه قرآن و فرهنگ قرآنی دانست و اظهار کرد: فرهنگ و تمدن غرب علیه فرهنگ دینی و قرآنی می تازد و در چنین شرایطی نیازمند انس با قرآن هستیم.
وی عدم شناخت و آگاهی نسبت به قرآن را موجب آسیب پذیری انسان در برابر هجمه های فرهنگی و اجتماعی دانست و بیان کرد: بسیاری از افراد مسیر ارتباط با قرآن را نمی دانند و فقط از قرآن در مجالس ختم و مراسم ازدواج و... استفاده می‌کنند؛ این در حالی است که قرآن کتاب حیات است و برای تمام شئونات زندگی ما برنامه دارد.
این استاد برجسته قرآن، با اشاره به مهجوریت قرآن در جامعه هم از ناحیه خواص و هم از جانب عوام، گفت: تنها ماهی که نامش در قرآن آمده، رمضان است و ماه رمضان از این حیث ارزش و کرامت پیدا کرده که قرآن در این ماه نازل شده است و لذا هر چیزی که با قرآن پیوند بخورد، کریم می‌شود.
وی قرآن را نسخه سعادتمندی بشر دانست و متذکر شد: اگر مسیر ارتباطی قرآن را پیدا کنیم، مشکلات فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی ما به برکت قرآن حل می‌شود.
فلاح پور، قرآن را هدایتگر همه انسان ها دانست و خاطرنشان کرد: خداوند قرآن را با «اقرا» بر پیامبر(ص) نازل کرد و به ما نشان داد که عزت و کرامت بشر از مسیر قرائت و تلاوت قرآن می‌گذرد.
وی ترتیل را مهمترین ویژگی قرائت قرآن دانست و یادآور شد: خطاب خدا به پیامبر، خطاب به تمام بشریت است و خداوند در سوره علق، مسیر ارتباط با قرآن را در قرائت و ترتیل معرفی می‌کند.
به گزارش ایسنا، در پایان این مراسم از استاد فلاح پور و همسر و فرزندان قرآنی ایشان و تعدادی از رتبه های برتر گیلان در مسابقات ملی و بین المللی قرآن تجلیل شد.
انتهای پیام
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است